1968-2003

ئەرشیفی نەتەوەیی

ئەرشیفی نەتەوەیی یادەوەری گەلان و کۆمەڵگاکان پێکدەهێنێت و ناسنامەیان لە قاڵب دەدات و بەردی بناغەی پاشەکەوتی زانیارییە. ئەرشیف بە پێشکەشکردنی بەڵگەی کرداری ، پشتگیری لە ئیدارەدان دەکەن و بنەمای مافی تاک و ڕێکخراو و دەوڵەتەکانن. بە گەرەنتیکردنی مافی هاووڵاتیان بۆ دەستڕاگەیشتن بە زانیاری فەرمی و زانینی مێژووی خۆیان، ئەرشیفەکان بنەمای ناسنامەی گەلان، دیموکراسی، لێپرسینەوە و حوکمڕانی باش.

زیاتر بخوێنەوە

2000

جینۆساید

جینۆساید بریتییە لە قڕکردنی بە ئەنقەست و سیستماتیکی گرووپێکی ڕەگەزی، نەتەوەیی یان ئایینی بە تەواوی یان بەشێکی. تاوانی کوشتنی بەکۆمەڵ لە یاسا نێودەوڵەتییەکان لە ڕێککەوتننامەی ڕێگری و سزادانی کوشتنی بەکۆمەڵدا پێناسە کراوە. ئەم زاراوەیە بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٩٣٣ لە کۆنفرانسێکدا لە مەدرید لەلایەن پرۆفیسۆر ڕافایل لێمکین بەکارهێنرا. بە فەرمی لە ساڵی ١٩٤٤ بە نووسراو تۆمار کراوە، دوای کۆتایی هاتنی جەنگی جیهانی دووەم و دامەزراندنی ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ڕێگری و سزادانی تاوانی جینۆساید (CPPCG)، ئەم ڕێککەوتنە لە ٩ی کانوونی دووەمی ١٩٤٨ لەلایەن کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە پەسەند کرا و لە ١٢ی کانوونی دووەمی ١٩٥١ کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە.

زیاتر بخوێنەوە

2004

تاوانەکان

جیاوازی نێوان تاوانەکانی جەنگ و تاوانەکانی دژ بە مرۆڤایەتی لەوەدایە کە تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی کردەوەی تایبەتن کە بە ئەنقەست لەلایەن حکومەتێکەوە یان بەناوی حکومەتێکەوە وەک بەشێک لە سیاسەتێکی فراوان یان ڕێکخراو ئەنجام دەدرێت. لە کاتی شەڕ یان ئاشتیدا بە پێچەوانەی تاوانەکانی جەنگ کە بە شێوەیەکی تایبەت لەلایەن سەربازەکانەوە ئەنجام دەدرێن، تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی لەلایەن دەوڵەت یان بریکارەکانیەوە لەناو حکومەتێکی سەرکوتکەردا ئەنجام دەدرێن. ئه نجامدانی ئه م جۆره کارانه به پێشێلکارییه کی قورسی مافه کانی مرۆڤ دادەنرێت.

زیاتر بخوێنەوە

2001

کیمیاباران

گەورەترین وكاریگەرترین چەك كەبەدەست رژێمی عێراقەوە بوبێت بۆ ئەوەی دەنگی كوردی پێ خنکاندبی و بۆ لەناوی بردنیان چەكی كیمیایی بووە، كەبەپێی پرۆتۆکۆڵی نێودەوڵەتی ژنیف كە لە ساڵی 1925 دەرچووە. بەکار هێنانی چەکی کیمیایی قەدەغە کراوە . سەرەڕای ئەوەی عێراق لە ساڵی ١٩٣١ پرۆتۆکۆڵی ژنێفی ئیمزا کردوە و پابەندبوونی خۆی بە مەرج پێوە ڕاگەیاندووە.

زیاتر بخوێنەوە

1968-2003

گۆرەبەکۆمەڵەکان

گۆڕی بەکۆمەڵ بریتییە لە گۆڕێک کە چەندین لاشەی مرۆڤی تێدایە، کە ڕەنگە پێویستی بە پشکنینی DNA هەبێت بۆ ئاشکراکردنی ناسنامە یان لە ڕێگەی کەسوکارەوە بە نیشانەیەک لەسەر جەستە یان جلوبەرگ یان هەرشتێک وەک کاتژمێری دەستی بناسرێتەوە. نەتەوە یەکگرتووەکان گۆڕی بەکۆمەڵی تاوانکاری وەک شوێنێکی ناشتن پێناسە کردووە کە سێ قوربانی یان زیاتری لەسێدارەدان لەخۆدەگرێت، گۆڕی بەکۆمەڵ بەزۆری دوای مردنی خەڵکێکی زۆر یان کوشتنیان دروست دەبێت و ئارەزووی ناشتنی تەرمی مردووەکان بە خێرایی هەیە.

زیاتر بخوێنەوە

2016

جینۆسایدی ئێزیدیەکان

جینۆسایدی ئێزیدییەکان، تاوانێکی سیستماتیکی و هێرشێکی کتوپڕ کە لەلایەن دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و سوریا (داعش) جێبەجێکراوە، نوێنەرایەتی یەکێک لە پێشێلکارییە گەورەکانی مافەکانی مرۆڤ و یاسا مرۆییە نێودەوڵەتییەکان دەکات لە سەدەی بیست و یەکەمدا. داعش تاوانەکانی کردەوەی ڕێکخستووە، ئێزیدییەکانی کردە ئامانج کە زۆرینەیان لە ناوچەی شەنگال لە باکووری عێراق نیشتەجێ بوون، لە مانگی ئابی ٢٠١٤ دەستی پێکرد. مەبەستی پشت ئەم کارانە، وەک لە چەندین شیکاری و ڕاپۆرتی یاسایی نێودەوڵەتیدا سەلمێندرا، بنبڕکردنی تەواوەتی یان لەناوبردنی جەوهەری ئێزیدییەکان بوو و گرووپی نەتەوەیی، کە ئەو پێوەرانە بەدی دەکەن کە بەپێی ڕێککەوتننامەی ڕێگریکردن و سزادانی تاوانی جینۆساید (١٩٤٨) هاتووە.

زیاتر بخوێنەوە

2023